Målbryting

Elevers språkbruk: Hvordan forbedre relasjoner i klasserommet

2023-01-13T10:07:31+01:00

Jødetysk, jargon, jiddisk

2022-09-09T13:37:08+02:00

Et sentralt element i den kulturimporten som ledsaga innvandringa av såkalte østjøder til Norge i siste halvdel av 1800-tallet, var språket som blei brukt av det store flertallet av denne gruppa, det vi i dag kaller jiddisk. Mye tyder imidlertid på at både språket og språknavnet var relativt vage begrep for nordmenn flest langt inn på 1900-tallet, og artikkelen forsøker å kartlegge hvordan “jødenes språk” blei omtalt i denne nasjonale minoritetens tidlige fase. Dermed får vi et innblikk i hvilke sosiolingvistiske konseptualiseringer som oppsto i møte med et – for mange – ukjent språklig fenomen. Ei lang rekke skriftlige kjelder, med hovedvekt på massemedier som aviser, blad og tidsskrifter, er granska med særlig blikk for de benevnelsene som blei brukt om “jøders språk” i en norsk sammenheng. Denne kartlegginga tegner et bilde av en langtrukken språkskapingsprosess der et mer entydig glottonym, språknavn, ikke blir etablert før etter flere tiår. Dette kan ses som en følge av at denne språkpraksisens status som språk vedvarende har blitt trukket i tvil fra ulike hold. Materialet får også fram at den trege konsolideringa av jiddisk i Norge har sammenheng med internasjonale tendenser i diskusjonen om jødisk språk og kultur fra samme tid.

Nyt lys på gamle data

2022-09-08T12:26:38+02:00

Georg Wenkers Sprogatlas over Det Tyske Rige er et klassisk dialektologisk projekt fra slutningen af 1800-tallet, hvor der blev samlet data ind fra (næsten) alle skoledistrikter i hele det daværende Tyskland. Projektets data bruges stadig inden for tysk dialektforskning, og spørgeskemaerne er efterhånden blevet publiceret digitalt. Mindre kendt er, at materialet ikke kun indeholder tysk, men også mindretalssprogene, der blev talt inden for datidens tyske grænser. Blandt disse er også danske, dvs. sønderjyske, data fra i alt 287 skoledistrikter i det forhenværende hertugdømme Slesvig, der i dag er opdelt mellem Danmark og Tyskland. Traditionelt har man inden for dansk dialektforskning ikke anset de danske Sprogatlas-data som særligt interessante, først og fremmest fordi man mente, at de i høj grad var præget af metodiske artefakter, idet de består af skriftlige oversættelser fra standardtysk til dialekterne. Afvigelser fra de forventede danske strukturer er således tit blevet forklaret med primingeffekter i oversættelsesprocessen. Nyere forskning har dog vist, at materialet trods alt kan bruges til undersøgelser af autentiske sprogkontaktfænomener, dvs. tysk-påvirkede træk i de sønderjyske dialekters grammatik. Denne artikel diskuterer de sønderjyske data ud fra et kontaktlingvistisk perspektiv. Dette indebærer både en metodisk diskussion og fire korte casestudier af udvalgte grammatiske træk. Studierne viser for det første, at materialet bør anses som en værdifuld dokumentarisk ressource, der med fordel kan bruges i kontaktlingvistiske analyser. For det andet demonstrerer de, at tyskpåvirkede grammatiske træk i en vis udstrækning må anses som autentiske og etablerede i 1800-tallets sønderjysk.

"Jeg har aldri brukt nynorsk før"

2022-05-11T10:40:43+02:00

Det er eit krav til lærarar som underviser i skulen i Noreg at dei meistrar både nynorsk og bokmål. Fleire undersøkingar viser at lærarutdanningsinstitusjonane ikkje sikrar denne kompetansen, og at lærarstudentane som kjem ut i skulen, har for dårleg kompetanse i nynorsk. Denne studien undersøkjer haldningane lærarar under vidareutdanning har til nynorsk, og samanhengar mellom haldningar og den faglege bakgrunnen til lærarane, skriftspråkbakgrunnen deira og den skriftspråklege praksisen deira. Til grunn for studien ligg ei online spørjeundersøking der respondentane er grunnskulelærarar som var studentar på eit nettbasert Kompetanse for kvalitet-kurs i norsk studieåret 2019/2020 ved Høgskulen på Vestlandet. Kurset rekrutterer studentar frå heile landet, og det store fleirtalet av studentane definerer seg sjølve som bokmålsbrukarar. Artikkelen bidrar med innsikt i haldningar som eit utval lærarar har til nynorsk i opplæringa, og i eventuelle samanhengar mellom dei sjølvrapporterte haldningane og bruken av nynorsk i undervisninga. Eit hovudfunn er at lærarane i undersøkinga kjenner ulik grad av kompetanse, og såleis meistring, i nynorsk og bokmål, og dette kjem til uttrykk når dei utøver yrket sitt. Det er vidare ein svak tendens til at respondentane som har bakgrunn frå grunnskulelærarutdanningane, er noko meir positive til nynorsk enn dei som har bakgrunn frå dei andre utdanningsgruppene som er representerte i undersøkinga.