Sámegiela hástalusat, seailluheapmi ja ovdáneapmi Guovdageainnus

Authors

  • Johan Klemet Hætta Kalstad Sámi allaskuvla / Sámi University of Applied Sciences

DOI:

https://doi.org/10.7557/sda.7031

Keywords:

sámegiella, dáruiduhttin, aktevra, doaibmasadji, almmolaš giella, Saami language , Norwegianization, actor’s point of view, language shift , official language

Abstract

Dáruiduhttin lea leamaš stáda sámepolitihka prinsihpalaš vuođđun 1880-logu rájes, ja dáruiduhttin lei boađusin stáda doaimmain sámegiela ja kultuvrra ektui. Dat politihkka almmolaččat loahpahuvvui nuppi máilmmi soađi áiggi 1940–1945, ja Norgga stuoradiggi almmolaččat mearridii molsut sámepolitihkalaš prinsihpa dáruiduhttimis seailluhit sámegiela ja kultuvrra almmolaččat. Liikká leat olbmot ođđa sámepolitihka áiggi guođđán eatnigielaset ja sámi kultuvrralaš dovdomearkkaid nugo biktasiid, namaid jnv. Dát dáruiduvve go mánát dahje nuorraolbmot geavahišgohte dárogiela ja nugo dážabiktasiid dahje go váhnemat válljeje dárogiela vuosttašgiellan mánáidasaset.

Orro leame dego dáruiduvvan livččii joatkán vaikko dáruiduhttin lei almmolaččat loahpahuvvon. Mun lean dutkan sámegiela saji ja hástalusaid Guovdageainnus, ja dán artihkkalis mun dutkandieđuid vuođul čilgen mot Guovdageainnu olbmot aktevran čáhkkegohte saji sámegillii almmolaš giellan.

English title: Saami language: challenges, preservation and development in Guovdageaidnu

English abstract

The principle of Norwegianization formed the basis of Norway’s official policy towards the Saami from the 1880s until the mid-1900s, a period in which the Norwegian authorities prevented and prohibited the use of as well as instruction in the Saami language. 

Norwegianization did not function uniformly in all Saami speaking areas and the Saami language survived better in some areas than in others. 

Becoming “Norwegianized” occurred when Saami speaking persons started using a non-native language instead of their own mother tongue, a process that just happened, without any discussion or explanation whatsoever. 

I have studied the status and condition of the Saami language in Guovdageaidnu/Kautokeino throughout the 1900s. 

The Saami language has survived in Guovdageaidnu/Kautokeino, though the language situation has varied from one period to the next. The 1980s were prosperous and in this period the municipality officially adopted Saami on an equal footing with Norwegian. 

Survival of a language, however, depends on its use, and for Saami schools, it is a goal to make pupils functionally bilingual. 

Since the 1990s, Saami has been an official language in central areas in Norway. However, there are internal variations in the language situation. In the Saami municipalities, Saami is used in people’s everyday lives both at home and at work. There is need for the development of the language.

Metrics

Metrics Loading ...

References

Andersen, Ann-Mari & Olsen, Kjell 2018: «Det stikker så smertelig, spesielt når man forsøker…». Norskspråklighet i samiske kjerneområder. – Norsk Pedagogisk Tidsskrift 1/2018: 49–60. https://doi.org/10.18261/issn.1504-2987-2018-01-06 DOI: https://doi.org/10.18261/issn.1504-2987-2018-01-06

Aubert, Vilhelm 1978: Den samiske befolkning i Nord-Norge. Sámi ál’bmut Davvi-Norgas. Artikler 107. Oslo: Statistisk Sentralbyrå.

Bjørnå, Hilde 2007: Vilkår for samarbeid på tvers i samfunnsvitenskapen. – Torill Nyseth & Svein Jentoft & Anniken Førde & Jørgen Ole Bærenholdt (doaimm.), I disiplinenes grenseland. Tverrfaglighet i teori og praksis. Bergen: Fagbokforlaget. 35–44.

Boyesen, Einar 1961: Norsk skolepolitikk og samene. – Asbjørn Nesheim (doaimm.), Sámi Ællin. Sámi Særvi Jakkegir’ji 1959–1960. Oslo: Universitetsforlaget. 5–33.

Førde, Anniken 2007: Studie av kvardagsliv og politikk. Praksisorientert analyse som tverrfaglig tilnærming. – Torill Nyseth & Svein Jentoft & Anniken Førde & Jørgen Ole Bærenholdt (doaimm.), I disiplinenes grenseland. Tverrfaglighet i teori og praksis. Bergen: Fagbokforlaget. 45–58.

Giddens, Anthony 1993: New Rules of Sociological Method. A Positvie Critique of Interpretative Sociologies. Second Edition. Standford & California: University Press.

Helander, Nils Øivind 2012: Norgga beale oahppoplána doaibmi guovttegielatvuohta – mo dan meroštallat? – Sámi dieđalaš áigečála 2/2012: 57–83.

Hellevik, Ottar 2002: Forskningsmetode i sosiologi og statsvitenskap. Oslo: Universitetsforlaget.

Instruksa 1898 = Instruks angaaende brugen af lappisk og kvænsk som hjælpesprog ved undervisningen i folkeskolen, hvor dette av kirkedepartementet er tilladt i henhold til landsskolelovens paragraf 73, 2 led. 1898. Kristiania: Kirke- og undervisningsdepartmentet.

Johannessen, Asbjørn & Tufte, Per Arne & Christoffersen, Line 2010: Introduksjon til samfunnsvitenskapelig metode. Oslo: Abstrakt forlag.

Kalstad, Johan Klemet Hætta 1999: Reindriftspolitikk og samisk kultur – en uløselig konflikt? En studie av reindriftstilpasninger og moderne reindriftspolitikk. Dieđut 2/1999. Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta.

Kalstad, Johan Klemet Hætta 2011a: Norgga sámepolitihka molsašupmi ođđa áiggis. – Sámi dieđalaš áigečála 1/2011: 43–65.

Kalstad, Johan Klemet Hætta 2011b: «Sámegielagat leat oalle boares olbmot». – Sámis 10: 44–48.

Kalstad, Johan Klemet Hætta 2012: Norgga sámepolitihkka 1970-logus – ođastemiin nanosmahttit sámevuođa – Sámi dieđalaš áigečála 2/2012: 85–111.

Kalstad, Johan Klemet 2017: Ole Henrik Buljo. Minneord. – Ságat 20.09.2017.

Kalstad, Johan Klemet H. 2019: Vuosttaš ja áidna johttisápmelaš sátnejođiheaddji Norggas: Láidestii suohkanstivrra ođđa geainnuid guorastit. – Ávvir 20.12.2019.

Meløy, L. Lind 1980: Internatliv i Finnmark. Skolepolitikk 1900–1940. Oslo: Det Norske Samlaget.

Mákká Regnor 2005: Sámi historjá Davviriikkain 1850 rájes otnážii. Kárášjohka: ČálliidLágádus.

NOU 1985: 14 = Samisk kultur og utdanning. Norges offentlige utredninger 1985: 14. Oslo: Kultur- og vitenskapsdepartementet.

NOU 2016: 18 = Hjertespråket. Forslag til lovverk, tiltak og ordninger for samiske språk. Norges offentlige utredninger 2016: 18. Oslo: Kommunal- og moderniseringsdepartementet.

Raporta 2019 = Rapport 2019. Vurdering av organisasjonsform for Sámi Giellagáldu – Nordisk fag- og ressurssenter for samiske språk. Oslo: Kommunal- og moderniseringsdepartementet.

Ráđđeolmmái 21.2.1984 = Kautokeino kommune, rådmannen 21.2.1984. (J.nr. 357 Ark.nr. 036). Utvikling og likestilling mellom samisk og norsk i kommunal forvaltning. Kautokeino kommune.

Ráđđeolmmái 7.11.1984 = Notat 7.11.1984 om møte med Kommunal- og arbeidsdepartementet 22. november 1984. Likestilling for samisk språk i offentlig forvaltning. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Rasmussen,Torkel 2014: «Go ealáska, de lea váttis dápmat». Davvisámegiela etnolingvisttalaš ceavzinnávccaid guorahallan guovtti gránnjágielddas Deanus ja Ohcejogas 2000-logu álggus. Dieđut 5/2014. Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla.

Ot.prp. nr. 60 (1989–90) = Samisk språk. Lov om endringer i I. Lov 12. juni 1987 nr. 56 om Sametinget og andre samiske rettsforhold (sameloven). II. Lov 13. juni 1969 nr. 24 om grunnskolen III. Lov 13. august 1915 nr. 5 om domstolene.

Ot.prp. nr. 60 (1989–90). Oslo: Kirke- og undervisningsdepartementet. Sámediggi 2018: Gielelutnjeme – Giellalåpptim – Giellalokten. Sámedikki strategiijat sámegiela várás. Kárášjohka: Sámediggi.

Sámi Giellagáldu 2021: Sámi Giellagáldu. <https://satni.uit.no/termwiki/index.php?title=S%C3%A1mi_Giellag%C3%A1ldu> (26.01.2022).

Smith, P. L. 1938: Kautokeino og Kautokeino-lappene. En historisk og ergologisk regionalstudie. Oslo: Instituttet for sammenlignende kulturforskning.

St.dieđáhus nr. 21 (1962–63) = St.meld. nr. 21 (1962–63). Om kulturelle og økonomiske tiltak av særlig interesse for den samisktalende befolkning. Oslo: Kirke- og undervisningsdepartementet.

Suohkanstivraášši 43/80 = Kommunestyresak 43/80. Samisk språk i offentlig forvaltning – kommunal tolketjeneste. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Suohkanstivraášši 24/84 = Kommunestyresak 24/84. Likestilling for samisk språk i offentlig forvaltning. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Suohkanstivraášši 113/84 = Kommunestyresak 113/84. Krav til språkkunnskaper ved tilsetting i kommunale stillinger. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Suohkanstivraášši 16/85 = Kommunestyresak 16/85. Krav til språkkunnskaper ved tilsetting i kommunale stillinger. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Suohkanstivraášši 67/89 = Kommunetyresak 67/89. Regler for krav til språkkunnskaper ved tilsetting i kommunale stillinger. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune.

Todal, John 2013: Man ollu rievddada sámegiela dilli Norggas? – Else Grete Broderstad & Margit Brustad & Kevin Johansen & Paul Inge Severeide & John Todal (doaimm.), Sámi logut muitalit 6. Čielggaduvvon sámi statistihkka 2013. Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla. 17–56.

Wadel, Cato 1991: Feltarbeid i egen kultur. Flekkefjord: Seek.

Aarseth, Ola 1987 [1979]: Kautokeino internat, vaktmesterkurs 26.06.79. – Lokalt folkestyre 150 år. Guovdageainnu suohkan/Kautokeino kommune. Guovdageainnu suohkana arkiivamateriála. 4–8.

Published

2023-03-28

Issue

Section

Articles