Ovttastallan: sámiid relašunalitehta ja dan vierut

Authors

DOI:

https://doi.org/10.7557/sda.7362

Keywords:

relašunalitehta, ovttastallan, soabadallan, servodathuksen, relationality, conflict resolution, nation building, Sámi relation practices

Abstract

Relašunalitehta prinsihppa lea eamiálbmogiid máilmmeipmárdusa vuolggasadji. Dat lea maiddái eamiálbmotdutkamuša vuođđodoaba, mii hábme ee. metodologiijaid. Moai evttohetne, ahte ovttastallan-doaba ja dasa gullevaš vierut vástidit eamiálbmogiid relašunalitehta prinsihpa. Moai guorahalle njealje dábálaš ovttastallanvieru ja dan, mo ovttastallan sáhttá doaibmat otnábeaivuohkin ja metodan čoavdit hástaleaddji servodatáššiid. Dasa lassin suokkardetne mo ovttastallama vierut doibmet sámiid árbevirolaš soabadallanvuohkin, man mii dávjá geavahit muhto man árvvu dahje mearkkašumi mii eat álo fuomáš. Mo ovttastallan lea min árbevirolaš vuohki soabadit, čoavdit oktasaš hástalusaid, háhkat ođđa áddejumi ja oktasaš dieđu ja dáinna lágiin ovddidit servodathuksema ja buresveadjima? Manne lea dehálaš loktet ovttastallama vieruid árvvu ja sajádaga otná sámeservodagas?

English title: Ovttastallan: Sámi relationality and its practices

English abstract: Relationality forms the foundation of Indigenous worldviews. It is also a foundational concept of Indigenous research, shaping Indigenous methodologies and practices. In this article, we suggest that the Sámi concept of ovttastallan and related practices correspond to the principle of Indigenous relationality. We examine four common ovttastallan practices and the ways in which ovttastallan can function as an approach to address pressing challenges in Sámi society. Further, we consider how ovttastallan practices can serve as a form of Sámi confict resolution that are commonly used, but whose value or significance may often go unnoticed. How is ovttastallan our traditional way of resolving conficts and challenges, acquiring new understanding and knowledge, and thus advancing Sámination building and well-being? We also discuss why it is important to promote and recognize the value and role of ovttastallan practices in contemporary Sámi society.

Metrics

Metrics Loading ...

Author Biographies

Rauna Kuokkanen, University of Lapland

Rauna Kuokkanen lea Deatnogáttis, Fierranjogas eret. Son bargá Lappi universitehta árktalaš eamiálbmotdutkamuša dutkanprofessoran Roavvenjárggas.

Asta Mitkijá Balto

Asta Mitkijá Balto lea šaddan Fárpenjárggas, Kárášjogas. Son lea eallinagi geavahan dasa ahte ovddidit sámi oahpposuorggi ja skuvlejumi buot oahppodásiin. Sihke oahpaheami ja dutkama bokte geahččalan ja geahččala loktet oidnosii sámi árvovuođu ja eallinvuoimmi.

References

Alajärvi, Martta 2017: «Miige beassat luosa borrat» – Badje­-Deanus gávdno doarjja Deanu ođđa guolástannjuolggadusaide. https://yle.fi/a/3-9697112 (1.5.2020).

Andersen, Chris & O’Brien, Jean M. 2016: Sources and methods in indigenous studies. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315528854

Andersen, Svanhild 2004: Saami place names and place­-making in a minority-majority context. – Michael Jones & Audhild Schanche (doaimm.), Landscape, law and customary rights. Dieđut 3/2004. Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta. 122–134.

Armstrong, Jeannette 2004: Whole family systems in living community on the land and sustainable living. International Conference on the Gift Economy. Las Vegas, Nevada.

Armstrong, Jeannette 2009: En’owkin: What it means to a sustainable community. https://www.ecoliteracy.org/article/enowkin­what­it­means­ sustainable-community (16.4.2021).

Balto, Asta 1981: Bealuštus Álttá gielddarievttis 22.9.1981. [Priváhta čálus.]

Balto, Asta 1986: Samisk barneoppdragelse og kjønnssosialisering. En studie i foreldres og andre voksnes forståelsesformer. [Váldofágabargu.] Oslo: Universitetet i Oslo.

Balto, Asta (doaimm.) 1997a: Diehtu ja gelbbolasvuohta Sámis. Sámi skuvla šaddamin. Sámi oahpposuorggi diliin. Kárášjohka: Davvi Girji.

Balto, Asta 1997b: Sámi mánáidbajásgeassin nuppástuvvá. Oslo: Ad Notam Gyldendal.

Balto, Asta 2017: Sápmi Hawaiʻi. Árbevirolaš árvvuid ja máttuid oahpahemiid sirdima birra. – Sámis 25: 10–15.

Balto, Asta 2018: Kulturveileder for arbeid med samiske pasienter og pårørende. Kulturofelaš sámi dearvvašvuođasuorgái ja dutnje gii barggat sámi pasieanttaiguin ja sin lagas olbmuiguin. Kárášjohka: Utviklingssenter for sykehjem og hjemmetjenester til den samiske befolkningen i Finnmark / Sámi álbmoga buhcciidruovttuid ja ruoktobálvalusaid ovddidanguovddáš Finnmárkkus.

Balto, Asta 2022: A giisá for formation in the sámi community. – Anna Hudson, Heather Igloliorte & Jan-­Erik Lundström (doaimm.), Qummut Qukiria! Art, culture, and sovereignty across Inuit Nunaat and Sápmi: Mobilizing the Circumpolar North. Fredericton: Goose Lane Editions. 237–250.

Brigg, Morgan & Graham, Mary & Weber, Martin 2021: Relational indigenous systems: Aboriginal Australian political ordering and reconfiguring IR. – Review of International Studies 48 (5): 891–909. https://doi.org/10.1017/S0260210521000425

Bruun-­Solbakk, Dávvet & Stubberud, Elisabeth 2019: Sápmi Pride og skeiv samisk organisering. https://www.stk.uio.no/forskning/stks-temasider/PRIDE/sapmi-pride-og-skeiv-samisk-organisering.html (18.5.2021).

Chilisa, Bagele 2011: Indigenous research methodologies. London: Sage.

Deer, Sarah 2009: Decolonizing rape law: A native feminist synthesis of safety and sovereignty. – Wicazo Sa Review 24 (2): 149–167. https://doi.org/10.1353/wic.0.0037

Deloria, Vine Jr. 1999: Spirit & reason. The Vine Deloria, Jr., Reader. Golden, CO: Fulcrum.

Donald, Dwayne 2012: Indigenous Métissage: a decolonizing research sensibility. – International Journal of Qualitative Studies in Education 25 (5): 533–555. https://doi.org/10.1080/09518398.2011.554449

Drawson, Alexandra S. & Toombs, Elaine & Mushquash, Christopher J. 2017: Indigenous research methods: A systematic review. – The International Indigenous Policy Journal 8 (2): 1–25. https://doi.org/10.18584/iipj.2017.8.2.5

Erke, Reidar 1995: Sosiálalaš organisašuvdna. Mii lea fuolkevuohta, movt dat šaddá, makkár fuolkevuođat gávdnojit, ja movt fuolkevuohta midjiide guoská? – Reidar Erke & Asle Høgmo (doaimm.), Identitehta ja eallin. Artihkalčoakkáldat moanatálbmotlaš servodagain, mas sápmelaččaid dilli lea guovddážis. Guovdageaidnu: Sámi Oahpahusráđđi. 27–39.

Finnmárkokomišuvdna 2019: 4. čielggadanguovlu Kárášjohka. Raporta 7. kapihtal. Oktasaš vuoigatvuođat – Olles dahje stuorra oassi guovllus. Deatnu: Finnmárkokomišuvdna.

Fredriksen, Lill Tove 2015: ...mun boađán sin maŋis ja joatkkán guhkkelebbui... Birgengoansttat Jovnna-Ánde Vesta románatrilogiijas Árbbolaččat. Philosophiae Doctorgráda nákkosgirji. Romsa: UiT – Norgga árktalaš universitehta.

Gaski, Harald 1991: Ovdasátni. – Harald Gaski (doaimm.), Essayčoakkáldat: cafe Boddu. Kárášjohka: Davvi Girji. 5–7.

Gaudet, Janice Cindy 2019: Keeoukaywin: The Visiting Way – fostering an indigenous research methodology. – Aboriginal Policy Studies 7 (2): 47–64. https://doi.org/10.5663/aps.v7i2.29336

Guttorm, Gunvor 2011: Árbediehtu (Sami traditional knowledge) – as a concept and in practice. – Gunvor Guttorm & Jelena Porsanger (doaimm.), Working with traditional knowledge: Communities, institutions, information systems, law and ethics. Writings from the Arbediehtu Pilot Project on documentation and protection of Sami traditional knowledge. Dieđut 1/2011. Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla / Sámi University College. 59–76.

Henriksen, Marit B. 2004: Máregohppi, Garnasen ja Sommernes – mearrasámi guovllu báikenamat 1700-­logu rájes otnážii. – Sámi dieđalas áigečála 1/2004: 158–178.

Hirvonen, Vuokko 1996: Research ethics and Sami people ­- from the Woman’s point of view. – Elina Helander (doaimm.), Awakened voice. The return of Sami knowledge. Dieđut 1996:4. Guovdageaidnu: Nordic Sami Institute. 7–12.

Huuskonen, Marjut 2004: Stuorra-Jovnnan ladut. Tenonsaamelaisten ympäristökertomusten maailmat. Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura. https://doi.org/10.30666/elore.78465

Jernsletten, Nils 1978: Om joik og kommunikasjon. – Kultur på karrig jord. Festskrift til Asbjørn Nesheim. Oslo: Norsk Folkemuseum. 109–122.

Johnston, Basil 1990: Ojibway Heritage. Lincoln, NE: Bison Books.

Korpijaakko, Kaisa 1999: Saami customary law - how and where to find pieces of its evidence. – Tom G. Svensson (doaimm.), On customary law and the Saami rights process in Norway. Proceedings from a conference at the University of Tromsø, Feb. 1999. Tromsø: Universitetet i Tromsø. 65–76.

Kovach, Margaret 2010: Indigenous methodologies. Characteristics, conversations, and contexts. Toronto: University of Toronto Press.

Kuokkanen, Rauna 2007: Reshaping the university: Responsibility, indigenous epistemes, and the logic of the gift. Vancouver: UBC Press. https://doi.org/10.59962/9780774855693

Kuokkanen, Rauna 2019: Restructuring relations: Indigenous self-determination, governance, and gender. New York: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780190913281.001.0001

Laestadius, Lars Levi 1994: Katkelmia lappalaisten mythologiasta. [Karigasniemi]: Deanu kultur ja musea.

Lindquist, Sara & Bergman, Elfrida (doaimm.) 2013: Queering Sápmi. Sámi muitalusat mat rihkkot norpma. Umeå, Qub.

Martin­-Hill, Dawn 2003: She No Speaks and other colonial constructs of “the traditional woman”. – Kim Anderson & Bonita Lawrence (doaimm.), Strong women stories. Native vision and community survival. Toronto: Sumach Press. 106–120.

Moreton-­Robinson, Aileen 2017: Relationality: A key presupposition of an indigenous social research paradigm. – Chris Andersen & Jean M. O’Brien (doaimm.), Sources and methods in indigenous studies. New York: Routledge. 69–77.

Napoleon, Val 2010: Living together: Gitksan legal reasoning as a foundation for consent. – Jeremy Webber & Colin M. Macleod (doaimm.), Between consenting peoples: political community and the meaning of consent. Vancouver: UBC Press. 45–76. https://doi.org/10.59962/9780774818858-003

Nergård, Jens­-Ivar 2019: Dialoger med naturen. Etnografiske skisser fra Sápmi. Oslo: Universitetsforlaget.

Nergård, Vegard 2011: Fler-­foreldre-­systemet i samisk barneoppdragelse. – Norsk Pedagogisk Tidsskrift 95: 30–42. https://doi.org/10.18261/ISSN1504-2987-2011-01-04

Nicholls, Ruth 2009: Research and indigenous participation: critical refexive methods. – International Journal of Social Research Methodology 12 (2): 117–126. https://doi.org/10.1080/13645570902727698

NRK 2017: Elsa Laula Renberg, kvinnen som samlet Sapmi. NRK.

Oskal, Nils 1995: Det rette, det gode og reinlykken. Avhandling til dr. art. graden i filosofi. Tromsø: Universitetet i Tromsø.

Pieski, Aura Mari 2019: Gulahallat eatnamiin ja čáziin. Muitalusat eamiálbmot oahppan- ja gulahallanvugiin Deanuleagis. Masterbargu sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpus. Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla.

Ränk, Gustav 1955: Lapp female deities of the Madder-­akka group. – Studia Septentrionalia VI: 7–79.

Robertson, Sean & Ljubicic, Gita 2019: Nunamii’luni quvianaqtuq (It is a happy moment to be on the land): Feelings, freedom and the spatial political ontology of well-­being in Gjoa Haven and Tikiranajuk, Nunavut. – Environment and Planning D: Society and Space 37 (3): 542–560. https://doi.org/10.1177/0263775818821129

Rydving, Håkan 2010: Tracing Sami traditions: In search of the indigenous religion among the western Sami during the 17th and 18th centuries. Oslo: Novus.

Sanders, Douglas E. 1980: Urbefolkningens rettigheter og Alta­-Kautokeino-utbyggingen. – Trond Thuen (doaimm.), Samene – urbefolkning og minoritet. Tromsø: Universitetsforlaget. 22–40.

Sara, Mikkel Nils 2003: Boazosápmelaččaid vuođđoárvvut. – Edel Hætta Eriksen (doaimm.), Árvvut – Árvo – Vierhtie – Samiske verdier. Kárášjohka: Davvi Girji. 93–98.

Sara, Mikkel Nils 2010: Mainna lágiin galget siiddat joatkahuvvat? Siidda sulladallama gažaldagat. – Sámi dieđalas áigečála 2/2010: 25–55.

Sara, Mikkel Nils 2013: Siida ja siiddastallan. Å være en siida – om forholdet mellom siidatradisjoner og videreføringen av siidasystemet / Being siida – on the relationship between siida tradition and continuation of the siida system. Avhandling levert for graden Philosophiae Doctor. Tromsø: UiT – Norges arktiske universitet.

Schanche, Audhild 2002: Meahcci, den samiske utmarka. – Svanhild Andersen (doaimm.), Samiske landskap og Agenda 21. Kultur, næring, miljøvern og demokrati. Dieđut 1/2002. Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta. 156–170.

Seipiharju, Sáárá 2021: Otto Palttoi Deatnu lea álšasále ja máŋgasii dat buktá maid láibbi – doavttir ballá luossabivdogildosa váikkuhit olbmuid veadjimii. https://yle.fi/a/3-11879446 (30.4.2021).

Sergejeva, Jelena 1995: Bivdimin gollečoarvvat gotti – Guoladaga sámiid álbmotdikten. – Harald Gaski & John Trygve Solbakk (doaimm.), Essayčoakkáldat 2: cafe Boddu. Kárášjohka: Davvi Girji. 36–44.

Sjöberg, Lovisa Mienna 2018: Att leva i ständig välsignelse. En studie av sivdnidit som religiös praxis. Doktoravhandling forsvart ved Det teologiske fakultet. [Oslo]: Universitetet i Oslo. http://urn.nb.no/URN:NBN:no-67384

Smith, Linda Tuhiwai 1999: Decolonizing methodologies. Research and indigenous peoples. London: Zed Books.

Somby, Ánde 1999: Juss som retorikk. Oslo: Tano Aschehoug.

Turi, Johan 1965 [1910]: Muiˈtalus sámiid birra. Stockholm: Kungl. skolöverstyrelsen / Oslo: Kirke-­ og undervisningsdepartementet.

Tynan, Lauren 2021: What is relationality? Indigenous knowledges, practices and responsibilities with kin. – Cultural Geographies 28 (4): 597–610. https://doi.org/10.1177/14744740211029287

Valkeapää, Nils-­Aslak 2001: Eanni, eannážan. Guovdageaidnu: DAT.

Warrior, Robert Allen 1995: Tribal secrets. Recovering American Indian intellectual traditions. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Wilson, Shawn 2008: Research is ceremony. Indigenous research methods. Winnipeg: Fernwood.

Published

2024-03-01